H2. Het registreren met drawbars (deel 1)
De drawbar
|
Inhoudsopgave
van dit hoofdstuk |
1. De uiterlijke kenmerken van de drawbar
(hoofdstuk 2, deel 1)
1.1. De voetmaten
1.2. De kleuren van de drawbars
1.3. De nummering op de drawbars
2. Toonfamilies (hoofdstuk
2, deel 2)
2.1. Soorten geluidsfamilies
2.2. De fluiten
2.3. De reeds
2.4. De diapasons
2.5. De strings
2.6. Moderne geluiden
2.7. Samenvatting
3. Registratie-technieken (hoofdstuk
2, deel 3)
3.1. Het gebruik van zwarte
drawbars
3.2. Het noteren van registraties
3.3. Drawbars voor pedalen
3.4. De juiste toonhoogte
3.5. Het bij elkaar voegen van
meerdere registraties
3.6. Het versterken van een
registratie
|
|
1. De uiterlijke kenmerken van de drawbar
|
|
|
|
1.1. De voetmaten
|
Negen drawbars |
In figuur 6 staat een groep drawbars afgebeeld. Het is een groep van negen registers, een aantal dat in praktijk het meest voorkomt. Dit hoofdstuk is op dit aantal gebaseerd. Op de Hammond-orgels bestaan groepen van negen drawbars altijd uit de onderstaande samenstelling. De volgorde van de registers is altijd hetzelfde. Het voordeel daarvan is, dat als men eenmaal vertrouwd is met deze drawbars, men eenvoudig op een ander orgel met bekende registraties kan spelen.
Figuur 6. De drawbars in ingeschoven positie
|
Teksten drawbars |
Bovenstaand figuur vermeldt de volgende teksten:
KLEUR EN HOOGTE
VAN DE DRAWBARS
|
Nummer |
Kleur |
Hoogte |
1 |
Bruin (brown) |
16' (16 voet) |
2 |
Bruin (brown) |
5-1/3' |
3 |
Wit (white) |
8' |
4 |
Wit (white) |
4' |
5 |
Zwart (black) |
2-2/3' |
6 |
Wit (white) |
2' |
7 |
Zwart (black) |
1-3/5' |
8 |
Zwart (black) |
1-1/3' |
9 |
Wit (white) |
1' |
|
8' = acht voet |
De (toon)hoogte van de drawbars wordt uitgedrukt in voet.
De eenheid wordt weergegeven met een apostrof. Het
basisregister is een 8' (spreek uit: acht voet). Deze eenheid komt
uit de pijporgel-terminologie en betekent dat de pijp die
op een pijporgel nodig is om de basistoon voor de laagste
toets op het klavier weer te geven een lengte heeft van
acht ft (Engelse lengtemaat voet (foot; meervoud: feet)).
De pijp voor de toon van precies een octaaf lager heeft de
lengte van zestien ft, en voor de toon van een octaaf
hoger de helft, namelijk vier ft.
In hoofdstuk 1 heeft u kunnen zien hoe deze registers
zich op een notenbalk tot elkaar verhouden.
|
|
1.2. De kleuren van de drawbars
|
Betekenis van de kleuren |
Onder de negen drawbars in het bovenstaande figuur
(figuur 6) staan de kleuren aangegeven zoals die op de
vroegere (en ook nog op vele hedendaagse) orgels worden
gebruikt. Deze kleuren hebben een bepaalde betekenis. Ze
hebben een functie bij het snel herkennen van het
karakter van een drawbar. Er zijn vier witte (white),
drie zwarte (black) en twee bruine (brown) drawbars.
We slaan de twee linkse bruine drawbars even over en
richten ons eerst op nummer drie, de eerste witte. Deze
eerste witte drawbar is de basis, de grondtoon van elke
noot die u op de klavieren speelt. Hierna zal de derde
drawbar, de 8', het basisregister
(Engels: fundamental) worden genoemd.
Alle andere drawbars zijn de harmonische
drawbars (Engels: harmonics). De andere witte drawbars in
de groep, de nummers 4, 6 en 9 in figuur 6, zijn de
zogenaamde consonanten (medeklinkers; het
woord consonant wordt in de Nederlandse grammatica
eveneens gebruikt om een medeklinker aan te duiden). Zij
zijn telkens een octaaf hoger dan de voorliggende witte
drawbar. De drie zwarte drawbars, in de tekening de
nummers 5, 7 en 8, zijn de harmonische drawbars die tussen
de octaven invallen. Zij worden de dissonanten
genoemd.
En tenslotte dan de twee linkse drawbars, de twee bruine.
De eerste is een octaaf lager dan het basisregister
(consonant) en de tweede een quint hoger (dissonant).
|
Andere registers |
Er zijn ook orgels (van andere merken) die het tweede en
derde register in een andere volgorde hebben liggen. Bij
Hammond komt dit niet voor. In dat geval liggen de
registers numeriek gezien wel op volgorde, maar
harmonisch ligt het duidelijk lastiger. Probeert u
bijvoorbeeld maar eens de combinatie van register 1 en 2
en daarna de combinatie van 2 en 3! U hoort dan vanzelf
waarom register 2 bij 1 hoort en niet bij 3. In de
gevallen dat de volgorde anders ligt, wordt doorgaans met
andere kleuren gewerkt dan de hierboven genoemde.
Als er meer drawbars op uw orgel zitten dan de genoemde
negen, dan kunnen daar afhankelijk van het merk orgel
enkele van de volgende voetmaten aan of tussen de negen
zijn toegevoegd: 1-1/7', 8/9', 3/5', 2/3', 16/27', 1/2',
1/8'. Bij de vroegere exemplaren van zeer grote Hammonds
kwamen ook drawbars voor rechts van de 1', die waren
samengesteld uit twee voetmaten, oftewel twee registers
in één drawbar.
|
|
1.3. De nummering op de drawbars
|
Schuiven van 0 naar 8 |
Als de schuifregisters worden uitgetrokken, worden
nummers zichtbaar. Deze nummers variëren van 1 tot en
met 8. Van deze nummering wordt gebruik gemaakt om
bepaalde registraties op te kunnen schrijven en later
weer precies zo terug te kunnen vinden. Daarbij wordt het
cijfer 0 gebruikt om een register in volledig ingeschoven
toestand aan te duiden.
In de hierna te geven voorbeelden treft u de registraties
aan op de wijze zoals u ze in vele (meestal wat oudere)
muziekboeken aantreft als er orgelregistraties worden
gesuggereerd. U ziet dan een groepje cijfers dat als
volgt is opgebouwd: 2 cijfers, 1 spatie, 4 cijfers, 1
spatie, 3 cijfers. Bijvoorbeeld:
|
|
|
Elk cijfer een register |
De eerste twee cijfers geven aan hoever u respektievelijk
de registers 1 en 2 uit figuur 6 dient uit te trekken. De
volgende vier cijfers hebben betrekking op de registers
3, 4, 5 en 6; de laatste drie cijfers komen overeen met
de registers 7, 8 en 9. Verderop zult u hiervan diverse
voorbeelden aantreffen.
De aangegeven registraties werken altijd met hele
getallen. U heeft uiteraard altijd de vrijheid om een
drawbar ergens halverwege twee cijfers te zetten als u
dat net een beetje mooier vindt. Het zal duidelijk zijn
dat dit niet nauwkeuriger op papier is weer te geven en
dat hier de persoonlijke smaak doorslaggevend is. |
Toonfamilies |
Lees nu verder in hoofdstuk 2 deel 2 dat is gewijd aan de
toonfamilies en geluiden.
|
|
|