HOME

HET BOEK

DE INHOUD

DE BIJLAGEN

CONTACT

Kenmerken van het Hammond-orgel
Het registreren, de drawbar Het registreren, de toonfamilies Het registreren, registratie-technieken



H2. Het registreren met drawbars (deel 1)


De drawbar


 

Inhoudsopgave
van dit hoofdstuk

 
1. De uiterlijke kenmerken van de drawbar (hoofdstuk 2, deel 1)
    1.1. De voetmaten
    1.2. De kleuren van de drawbars
    1.3. De nummering op de drawbars

2. Toonfamilies (hoofdstuk 2, deel 2)
    2.1. Soorten geluidsfamilies
    2.2. De fluiten
    2.3. De reeds
    2.4. De diapasons
    2.5. De strings
    2.6. Moderne geluiden
    2.7. Samenvatting
3. Registratie-technieken (hoofdstuk 2, deel 3)
    3.1. Het gebruik van zwarte drawbars
    3.2. Het noteren van registraties
    3.3. Drawbars voor pedalen
    3.4. De juiste toonhoogte
    3.5. Het bij elkaar voegen van meerdere registraties
    3.6. Het versterken van een registratie
 

 

 
1. De uiterlijke kenmerken van de drawbar

 

 

 

 
1.1. De voetmaten

 

Negen drawbars

 
In figuur 6 staat een groep drawbars afgebeeld. Het is een groep van negen registers, een aantal dat in praktijk het meest voorkomt. Dit hoofdstuk is op dit aantal gebaseerd. Op de Hammond-orgels bestaan groepen van negen drawbars altijd uit de onderstaande samenstelling. De volgorde van de registers is altijd hetzelfde. Het voordeel daarvan is, dat als men eenmaal vertrouwd is met deze drawbars, men eenvoudig op een ander orgel met bekende registraties kan spelen.

Drawbars in ingeschoven positie

Figuur 6. De drawbars in ingeschoven positie

 

Teksten drawbars

 
Bovenstaand figuur vermeldt de volgende teksten:

KLEUR EN HOOGTE VAN DE DRAWBARS
 

Nummer

Kleur

Hoogte

1

Bruin (brown)

16' (16 voet)

2

Bruin (brown)

5-1/3'

3

Wit (white)

8'

4

Wit (white)

4'

5

Zwart (black)

2-2/3'

6

Wit (white)

2'

7

Zwart (black)

1-3/5'

8

Zwart (black)

1-1/3'

9

Wit (white)

1'

 

8' = acht voet

 
De (toon)hoogte van de drawbars wordt uitgedrukt in voet. De eenheid wordt weergegeven met een apostrof. Het basisregister is een 8' (spreek uit: acht voet). Deze eenheid komt uit de pijporgel-terminologie en betekent dat de pijp die op een pijporgel nodig is om de basistoon voor de laagste toets op het klavier weer te geven een lengte heeft van acht ft (Engelse lengtemaat voet (foot; meervoud: feet)). De pijp voor de toon van precies een octaaf lager heeft de lengte van zestien ft, en voor de toon van een octaaf hoger de helft, namelijk vier ft.
In hoofdstuk 1 heeft u kunnen zien hoe deze registers zich op een notenbalk tot elkaar verhouden.

 

 
1.2. De kleuren van de drawbars

 

Betekenis van de kleuren

 
Onder de negen drawbars in het bovenstaande figuur (figuur 6) staan de kleuren aangegeven zoals die op de vroegere (en ook nog op vele hedendaagse) orgels worden gebruikt. Deze kleuren hebben een bepaalde betekenis. Ze hebben een functie bij het snel herkennen van het karakter van een drawbar. Er zijn vier witte (white), drie zwarte (black) en twee bruine (brown) drawbars.

We slaan de twee linkse bruine drawbars even over en richten ons eerst op nummer drie, de eerste witte. Deze eerste witte drawbar is de basis, de grondtoon van elke noot die u op de klavieren speelt. Hierna zal de derde drawbar, de 8', het basisregister (Engels: fundamental) worden genoemd.
Alle andere drawbars zijn de harmonische drawbars (Engels: harmonics). De andere witte drawbars in de groep, de nummers 4, 6 en 9 in figuur 6, zijn de zogenaamde consonanten (medeklinkers; het woord consonant wordt in de Nederlandse grammatica eveneens gebruikt om een medeklinker aan te duiden). Zij zijn telkens een octaaf hoger dan de voorliggende witte drawbar. De drie zwarte drawbars, in de tekening de nummers 5, 7 en 8, zijn de harmonische drawbars die tussen de octaven invallen. Zij worden de dissonanten genoemd.
En tenslotte dan de twee linkse drawbars, de twee bruine. De eerste is een octaaf lager dan het basisregister (consonant) en de tweede een quint hoger (dissonant).

 

Andere registers

 
Er zijn ook orgels (van andere merken) die het tweede en derde register in een andere volgorde hebben liggen. Bij Hammond komt dit niet voor. In dat geval liggen de registers numeriek gezien wel op volgorde, maar harmonisch ligt het duidelijk lastiger. Probeert u bijvoorbeeld maar eens de combinatie van register 1 en 2 en daarna de combinatie van 2 en 3! U hoort dan vanzelf waarom register 2 bij 1 hoort en niet bij 3. In de gevallen dat de volgorde anders ligt, wordt doorgaans met andere kleuren gewerkt dan de hierboven genoemde.
Als er meer drawbars op uw orgel zitten dan de genoemde negen, dan kunnen daar afhankelijk van het merk orgel enkele van de volgende voetmaten aan of tussen de negen zijn toegevoegd: 1-1/7', 8/9', 3/5', 2/3', 16/27', 1/2', 1/8'. Bij de vroegere exemplaren van zeer grote Hammonds kwamen ook drawbars voor rechts van de 1', die waren samengesteld uit twee voetmaten, oftewel twee registers in één drawbar.

 

 
1.3. De nummering op de drawbars

 

Schuiven van 0 naar 8

 
Als de schuifregisters worden uitgetrokken, worden nummers zichtbaar. Deze nummers variëren van 1 tot en met 8. Van deze nummering wordt gebruik gemaakt om bepaalde registraties op te kunnen schrijven en later weer precies zo terug te kunnen vinden. Daarbij wordt het cijfer 0 gebruikt om een register in volledig ingeschoven toestand aan te duiden.
In de hierna te geven voorbeelden treft u de registraties aan op de wijze zoals u ze in vele (meestal wat oudere) muziekboeken aantreft als er orgelregistraties worden gesuggereerd. U ziet dan een groepje cijfers dat als volgt is opgebouwd: 2 cijfers, 1 spatie, 4 cijfers, 1 spatie, 3 cijfers. Bijvoorbeeld:

 

00 5545 330 (Cello)

 

Elk cijfer een register

 
De eerste twee cijfers geven aan hoever u respektievelijk de registers 1 en 2 uit figuur 6 dient uit te trekken. De volgende vier cijfers hebben betrekking op de registers 3, 4, 5 en 6; de laatste drie cijfers komen overeen met de registers 7, 8 en 9. Verderop zult u hiervan diverse voorbeelden aantreffen.
De aangegeven registraties werken altijd met hele getallen. U heeft uiteraard altijd de vrijheid om een drawbar ergens halverwege twee cijfers te zetten als u dat net een beetje mooier vindt. Het zal duidelijk zijn dat dit niet nauwkeuriger op papier is weer te geven en dat hier de persoonlijke smaak doorslaggevend is.

 

Toonfamilies

 
Lees nu verder in hoofdstuk 2 deel 2 dat is gewijd aan de toonfamilies en geluiden.

 TOP OF PAGE ↑ 

 



Het adres van deze website over het Drawbarboek is www.mrijkers.com.
© Marinus Rijkers.
Disclaimer.